14. ภูมินิทฺเทสวณฺณนา

[136] ยาสุ วุตฺถํ ปกฺกญฺจ กปฺปติ, ตา กปฺปิยา ภูมิโย สมฺมุติ จ สมฺมุติกุฏิ จ…เป.… คหปติ จ คหปติกุฏิ จาติ อิมา จตสฺโส โหนฺตีติ โยเชตฺวา อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ตตฺถ เภสชฺชกฺขนฺธเก (มหาว. 295) วุตฺตาย อุตฺติทุติยกมฺมวาจาย, อปโลกนกมฺมวเสน วา สาเวตฺวา สมฺมา อุตฺติสมฺปนฺนํ กรียตีติ สมฺมุติ, ถมฺภานํ ภิตฺติปาทานํ วา อุคฺคมนํ อุทฺธํ กตฺวา ฐปนํ, ‘‘กปฺปิยกุฏิํ กโรมา’’ติ วาจาย สาวนญฺจ อนฺตํ ยสฺสา สา อุสฺสาวนนฺตาฯ ตถา จ วุตฺตํ ‘‘ถมฺภปฺปติฏฺฐานญฺจ วจนปริโยสานญฺจ สมกาลํ วฏฺฏตี’’ติ (มหาว. อฏฺฐ. 295)ฯ นิสาทนํ ปวิสนํ สนฺนิเวสนํ นิสาโท, คุนฺนํ วิย นิสาโท เอติสฺสาติ โคนิสาทิฯ ภิกฺขุํ ฐเปตฺวา เสสสหธมฺมิกา สพฺเพ จ เทวมนุสฺสา อิธ คหปตีติ สามญฺเญน อธิปฺเปตาฯ เอตฺถ ปน คหปติสมฺพนฺธินี กุฏิ ทีเฆน คหปตีฯ

‘‘ยํ ปน อกปฺปิยภูมิยํ สหเสยฺยปฺปโหนเก เคเห วุตฺถ’’นฺติ (มหาว. อฏฺฐ. 295) อฏฺฐกถาวจนโต ยํ สงฺโฆ อากงฺขติ วิหารํ วา อฑฺฒโยคํ วา ปาสาทํ วา หมฺมิยํ วา คุหํ วา เลณาทิํ วา, เตสมฺปิ สามญฺญวจนํ วิญฺญายตีติ ตํตํลกฺขณปฺปตฺตา สหเสยฺยปฺปโหนกา เลณาทโย จตูสฺเวว กุฏีสุ อนฺโตคธาติ เวทิตพฺพํฯ อิมาสุ จตูสุ สหเสยฺยปฺปโหนเก ปเทเส ยํ สงฺฆิกํ ปุคฺคลิกํ วา ภิกฺขุสนฺตกํ เอกรตฺตมฺปิ อนฺโตวุตฺถํ อนุปสมฺปนฺเนน ปกฺกญฺจ ยาวกาลิกํ ยามกาลิกญฺจ อนฺโตวุตฺถอนฺโตปกฺกสงฺขํ น คจฺฉติ, โก ปน วาโท อิตรทฺวเยฯ ตํ ปน อกปฺปิยภูมิยมฺปิ วุตฺถํ ปกฺกญฺจ วฏฺฏติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ยาสุ วุตฺถํ ปกฺกญฺจ กปฺปตี’’ติฯ

[137] วาสตฺถาย กเต สงฺฆิเก วา เอกสนฺตเก วา สหเสยฺยปฺปโหนเก เคเห กปฺปิยากุฏิ ลทฺธพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ วาสตฺถายาติ อิมินา อวาสตฺถาย กตํ นิวตฺเตติฯ เอกสนฺตเกติ เอกสฺส ภิกฺขุโน สนฺตเกฯ กปฺปิยากุฏีติ ภาวปฺปธาโนยํ นิทฺเทโส, น หิ เคเห เคหํ ลทฺธุํ ยุชฺชตีติ กปฺปิยกุฏิตาติ อตฺโถฯ ทีโฆ ปน คาถาวเสน, กปฺปิยา กุฏิตาติ วา วิเสสนวเสน ทฏฺฐพฺพํฯ